CANTO OSTINATO VAN SIMEON TEN HOLT (1923-2012) 

Door Misha Vonk en Niek Duiven, op twee vleugels 

 HOE KOMT HET TOCH dat Canto Ostinato in de loop der jaren omarmd is door een groot publiek, terwijl het in de eerste jaren na het ontstaan in de periode 1975-1979 hoegenaamd niet opviel?  Uitvoeringen trekken tegenwoordig een zeer gevarieerd publiek van jong en oud, en opnamen vinden gretig aftrek (Simeon ten Holt is zo ongeveer de best verkopende Nederlandse componist ooit). Maar wat maakt Canto Ostinato nou precies zo speciaal? 

ANDERS-ZIJN. Voor een deel is het dat. De muziek is bezwerend, rustgevend, of juist opzwepend, door de combinatie van een almaar doorgaand ritme en hoorbaar logisch uit elkaar voortvloeiende zinnen. Traditioneel genoteerd, maar met de opdracht aan uitvoerenden om, meer dan bij het traditionele interpreteren, in een gezamenlijk regisseerproces van de “blauwdruk” muziek te maken. Iedere uitvoering klinkt dan ook weer anders dan de vorige. Bij een goede uitvoering is er ook sprake van reageren door de spelers op de sfeer in het publiek: Canto maak je samen. Voor velen is Canto beleven dan ook meer een ritueel dan een concert in de normale zin van het woord. 

DE EERSTE KEER. Wie Canto voor het eerst hoort kan zich aanvankelijk ergeren. Je wilt immers dat muziek structuur heeft, ergens naartoe beweegt, en dat lijkt hier almaar niet het geval te zijn. Maar gaandeweg verandert je waarneming en word je als het ware opgezogen in de muziek. Grote kans dat je als het ware loskomt van tijdsbesef. En uiteindelijk, op een zeker moment, terwijl je wacht en wacht, of juist innerlijk mee-danst en jezelf verliest, plotseling, klinkt er een melodie – volgens sommigen één van de mooiste melodieën die in de afgelopen eeuw werd bedacht.  

ZOEKEN. Hoezo, “bedacht”? Volgens de componist was het meer een “ontstaan” dan een “com-poneren”, in zijn woorden: een antenne bouwen en wachten op signalen uit het onbewuste en die dan maar opvolgen, niet wetend waar je heengebracht wordt. Canto ontstond uit improvisatie, was “not done”, als het ware illegaal, in het avantgarde-milieu van aan de schrijftafel, met schema’s en abstracte theorieën gecomponeerde muziek. Canto is concrete, maar “zoekende” muziek, waaruit iedere luisteraar zijn eigen betekenis, boodschap, ontroering mag halen. Hij mag zelfs later binnen komen, en tijdens de muziek even rondlopen, of vertrekken, of in slaap vallen… 

Misschien is die vrijheid wel de belangrijkste verklaring voor de roem van dit muziekstuk.